Interview
Wet maakt particuliere gewapende beveiliging aan boord mogelijk
Piraten maken de wateren bij Somalië al jarenlang onveilig. Omdat het niet altijd lukte om Nederlandse schepen tegen piraterij te beschermen, werd vorig jaar de “Wet ter Bescherming Koopvaardij (WtBK)” van kracht. Sindsdien kunnen scheepsbeheerders bij de Kustwacht een aanvraag indienen voor particuliere gewapende beveiliging aan boord. Coördinator Ellen Boers behandelt deze aanvragen. ‘Ik wil zeker weten dat aan alle voorwaarden is voldaan.’
Piraterij
Veilig de Golf van Aden of de Hoorn van Afrika bij Somalië passeren: door piraterij is het allang niet meer vanzelfsprekend. Daarom kunnen koopvaardijschepen die onder Nederlandse vlag varen, sinds enkele jaren gebruik maken van militaire beveiligingsteams. Maar deze Vessel Protection Detachments (VPD’s) zoals de beveiligingsteams worden genoemd, zijn niet voor ieder schip geschikt. Sommige schepen zijn bijvoorbeeld te klein om een VPD te kunnen ontvangen. Anderen weten pas op het laatste moment dat ze door Somalische wateren moeten varen, waardoor er geen VPD meer geregeld kan worden.
Particuliere gewapende beveiligingsteams
Om ook deze schepen te kunnen beveiligen tegen de Somalische piraten, werd in 2022 de Wet ter bescherming van de Koopvaardij (WtBK) van kracht. Sindsdien kunnen schepen ook gewapende particuliere beveiligingsteams inhuren. Scheepsbeheerders die dit willen, kunnen daarvoor een aanvraag doen. De Kustwacht behandelt deze aanvragen en besluit, namens de minister van Justitie en Veiligheid, of een schip wel of geen toestemming krijgt voor particuliere beveiliging.
VPD, tenzij…
Ellen Boers is sinds oktober 2022 coördinator WtBK bij de Kustwacht. Alle aanvragen komen bij haar terecht. En dat zijn er best veel: in 2022 vroegen 42 scheepsbeheerders toestemming voor de inhuur van particuliere beveiligingsteams, 2023 kende tot nu toe al 13 aanvragen. ‘De wet schrijft voor dat een schip alleen toestemming krijgt voor particuliere gewapende beveiliging als Defensie niet of niet op tijd VPD kan bieden. Krijg ik een aanvraag binnen, dan vraag ik dus – nadat ik heb gecheckt of het aanvraagformulier compleet en correct is ingevuld én of het schip onder de Nederlandse vlag vaart – aan Defensie of die mogelijkheid er is.’
Omvaren
Is de inzet van een VPD niet mogelijk, bijvoorbeeld omdat een schip daarvoor te klein is? Dan volgt toestemming voor de inzet van particuliere gewapende beveiliging. Is een VPD wél een optie? Ook dan is het nog mogelijk om toch toestemming te krijgen voor een particulier team: ‘Als de kosten van een VPD meer dan veertig procent hoger liggen dan die van de particuliere beveiliging, of als een schip meer dan honderd mijl moet omvaren om een VPD op te pikken, mag ik ook toestemming geven voor de inzet van particuliere gewapende beveiliging.’
Geweldsmonopolie
Ellen behandelt elke aanvraag zorgvuldig. ‘In Nederland is het zogenoemde geweldsmonopolie aan de overheid voorbehouden. Dat betekent dat in principe alleen overheidsorganisaties als dat nodig is geweld mogen toepassen. De WtBK is de enige Nederlandse wet die toestaat dat ook particuliere partijen gewapend hun werk doen. Voor ik toestemming geef voor de inzet van zo’n partij, wil ik dus absoluut zeker weten dat aan alle voorwaarden is voldaan.’
Contact
Hoewel haar functie pas enkele maanden oud is, voelt de coördinator WtBK zich helemaal thuis in haar rol. ‘Vooral het contact met alle verschillende partijen vind ik leuk. Voor elke aanvraag heb ik contact met het ministerie van Defensie en de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), maar ik spreek ook regelmatig met de KVNR – de branchevereniging van de scheepvaart – en natuurlijk met de scheepsbeheerders die een aanvraag doen. Verder is er ook contact met het ministerie van Justitie en Veiligheid (J&V).’ De komende tijd blijft Ellen inzetten op het versterken van die contacten en de onderlinge samenwerking. ‘De WtBK is voor ons allemaal nieuw. We ontdekken samen wat wel en niet werkt én hoe we de kwaliteit van ons werk kunnen blijven verbeteren.’
