Interview
Hoe voller de Noordzee, hoe drukker de Kustwacht
Steeds meer windmolenparken. Toenemend scheepvaartverkeer. Waterstofwinning en CO2-opslag. Het is een drukte van jewelste op de Noordzee. Sjaco Pas, beleidsadviseur Noordzeebeleid bij de Kustwacht, merkt daar alles van. “Een volle Noordzee zorgt voor vraagstukken op het gebied van ruimte, indeling, risico’s en incidenten. Dat bezorgt de Kustwacht veel werk.”
Grote snelweg
De Kustwacht draagt zorg voor de veiligheid op de Noordzee. Hoe voller de Noordzee wordt, hoe meer de Kustwacht moet doen om die veiligheid te waarborgen. “Je kunt de Noordzee eigenlijk zien als een grote snelweg”, vertelt Sjaco. “Alles is verdeeld in banen en vakken. Op de ene plek mag de recreatievaart komen, ergens anders is een ankervak waar schepen kunnen liggen en weer ergens anders liggen diepzeekabels of staat een windmolenpark. Een schip mag niet in de buurt komen van een windmolenpark en een anker uitgooien op een onderwaterkabel of een hogedrukleiding is ook niet de bedoeling.”
Industriegebied op zout water
Vakjes, lijntjes, stippeltjes: de nautische kaarten van de Noordzee liegen er niet om. “Het is echt heel vol”, beaamt Sjaco. “Ik begin de Noordzee bijna te beschouwen als een industriegebied op zout water. Waar we het scheepvaartverkeer veilig tussendoor moeten loodsen. En het wordt de komende jaren nog veel drukker in onze wateren, dus het is belangrijk dat we goed naar de toekomst kijken. We moeten de beschikbare ruimte daarvoor heel zorgvuldig indelen.”
Van windmolenparken tot zeewierkweek
Die ruimtelijke indeling is één van de zaken waarmee Sjaco zich bezighoudt. “Alles wat er op de Noordzee staat te gebeuren of veranderen”, wordt aangemeld bij de Kustwacht. “Wij geven dan advies en zorgen ervoor dat de procedures goed geregeld zijn. We kunnen ook een negatief advies geven als wij vinden dat de veiligheid van het scheepvaartverkeer in het gedrang komt. Bijvoorbeeld bij de aanleg van een nieuw windmolenpark of drijvende zonnepanelen op een twijfelachtige locatie. Of bij een vorm van ‘medegebruik’ zoals we dat noemen, zoals locaties om zeewier te kweken bij een bestaand windmolenpark. Bij medegebruik gaat het om meervoudig gebruik van locaties op zee, waar schepen niet doorheen mogen varen.”
Ongelukken gebeuren al
De ongelukken die kunnen gebeuren als een zeegebied voller wordt, zijn helaas niet onwerkelijk. Sjaco: “Zo hadden we begin 2022 een incident waarbij het vrachtschip Julietta D. stuurloos raakte op de Noordzee. Het schip raakte een olietanker, waarna er een gat in de machinekamer ontstond. De kapitein en de bemanning moesten van boord, wat een reddingsactie voor de Kustwacht betekende. Vervolgens raakte het schip op drift en dreef een windmolenpark binnen. Daar botste het met een platform in aanbouw, wat voor veel schade zorgde. Hoewel het schip zelf veel water maakte, bleef het drijven. Met helikopters en sleepboten konden we hem bergen, maar het was een hele operatie.”
Meer transport, meer risico’s, meer werk
Volgens Sjaco is eigenlijk elke vorm van transport op de Noordzee een risico voor de Kustwacht. Er kunnen aanvaringen en ongelukken gebeuren. Er kan brand- en explosiegevaar ontstaan. Hogedruk-pijpleidingen kunnen knappen. Er kan medische assistentie nodig zijn op zee. Of evacuaties. “Noem maar op. Voor 2030 moet er voor 21 extra Gigawatt aan windenergie worden gerealiseerd op de Noordzee. En voor 2040 nog eens 50. Dat is gigantisch. En doordat er meer windmolenparken komen, is er dus minder ruimte voor scheepvaartverkeer. Door dat verdringingseffect is er minder ruimte om uit te wijken als er iets aan de hand is. En dat betekent meer incidenten, meer search and rescue-acties, meer (nood)procedures. Kortom: meer werk.”
Initiatieven om de Noordzee veilig te houden
Rijkswaterstaat heeft het Monitorings- en Onderzoeksprogramma Scheepvaartveiligheid Wind op Zee (MOSWOZ) opgezet. Binnen dit programma doet men onderzoek naar het effect op de scheepvaartveiligheid van windparken op zee. Namens de Kustwacht neemt onder andere Sjaco deel aan het programma. “Met onze nautische expertise delen we belangrijke kennis en ervaring. We zorgen ervoor dat de juiste vragen worden gesteld en we leveren nuttige rapportages aan. Bijvoorbeeld: hoeveel processen-verbaal hebben we uitgeschreven? Welke meldingen zien we veel in ons Kustwachtcentrum? Is er een tekort aan ankervakken? Binnen de projectgroep vergaren we kennis samen met andere ketenpartners. We kijken naar de toekomst en we komen met innovatieve plannen om de Noordzee veilig te houden.”
Veilig naar de toekomst
Sjaco werkt al 27 jaar bij de Kustwacht en zag in die tijd veel veranderen. “Het wordt steeds uitdagender om de praktijk met alle veranderingen en nieuwe regels te combineren”, vertelt hij. Maar ik vind het wel heel bevredigend als het allemaal lukt. Als het lukt om ervoor te zorgen dat nieuwe initiatieven doorgang kunnen vinden – waarbij aan alle voorwaarden is voldaan. En dat ik mijn steentje kan bijdragen om de Noordzee ook in de toekomst bruikbaar én veilig te houden.”
