Kustwacht reikt postuum medailles uit aan KNIL-veteraan Jan Kooyman

Bijzondere dag

Het is een bijzondere dag voor de familie Kooyman. Meer dan 50 jaar na het overlijden van hun grootvader en overgrootvader wordt hij geëerd voor zijn inzet in Nederlands-Indië, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Jan Kooyman ontvangt postuum het Mobilisatie-Oorlogskruis en het Ereteken voor Orde en Vrede. En dat terwijl de familie tot kortgeleden maar weinig wist over Jan’s tijd in “de Oost”. ‘Ik wist dat hij er veel had meegemaakt, maar hij wilde er nooit over praten’, zegt kleinzoon Ronald Kooyman over zijn opa.

Enorme zoektocht

De bewogen geschiedenis van Jan Kooyman kwam aan het licht door een onderzoek van Marco Huysdens, die vrijwillig onderzoek doet naar militairen van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL). In 2015 startte Marco zijn onderzoek naar Jan Kooyman. ‘Zijn enige aanknopingspunten waren een naam en een geboortedatum. Meer hadden we niet’, zegt Ronald. ‘Het is dus een enorme zoektocht geweest. We hadden nooit verwacht dat Marco zoveel informatie zou vinden. Daar zijn we heel blij mee. Nu komen we eindelijk meer te weten over die periode uit Jan’s leven.’

Gouvernementsmarine

Dat de Kustwacht de medailles uitreikt, komt omdat Jan Kooyman als burger in dienst was bij de Gouvernementsmarine, een nautische overheidsdienst in Nederlands-Indië. De taken van de Gouvernementsmarine komen voor een groot deel overeen met de taken die de Kustwacht tegenwoordig uitvoert. Daarom is het plaatsvervangend directeur van de Kustwacht Edwin van der Pol die de onderscheidingen mag overhandigen aan de familie Kooyman. De uitreiking vindt plaats op de Van Ghentkazerne in Rotterdam. Daar zijn, naast de familie Kooyman en enkele mensen van de Kustwacht, ook twee militairen aanwezig: majoor der mariniers Douwe Schoonderwalt en luitenant ter zee der 1e klasse Jeroen Melkert.

‘Het is belangrijk om onze waardering uit te spreken voor deze mensen en hun inzet.’

Edwin van der Pol, plaatsvervangend directeur Kustwacht

Krijgsgevangene

Edwin van der Pol noemt het een eer om de medailles te mogen uitreiken. ‘Het is belangrijk om stil te staan bij bijzondere verhalen, zoals die van Jan Kooyman, en onze waardering voor deze mensen en hun inzet uit te spreken.’ De plaatsvervangend directeur neemt alle aanwezigen dan ook mee in het verhaal van Jan Kooyman. Hij vertelt dat de destijds 20-jarige Jan in 1921 in dienst ging bij de Gouvernementsmarine. Toen de Tweede Wereldoorlog zo’n twintig jaar later begon, had Kooyman de rang van Eerste Officier. Na de capitulatie van Nederlands-Indië, in 1942, werd hij krijgsgevangene gemaakt. Ruim drie jaar lang verbleef hij in verschillende interneringskampen, waar hij onder zware omstandigheden werk moest verrichten. In 1945 werd hij bevrijd. Maar daar eindigde Jan’s avontuur nog niet.

Handgranaten

Jan ging terug naar de Gouvernementsmarine en werd Gezaghebber van een schip. In 1948 ging de Gouvernementsmarine over in de Dienst van Scheepvaart. Die dienst werd, nadat Indonesië in 1949 onafhankelijk werd verklaard, onderdeel van de Indonesische Overheidsdiensten. Jan werd daardoor verplicht om het Indonesische leger te ondersteunen. Tijdens zijn werk kreeg hij keer op keer te maken met incidenten. Zo vond hij tijdens een overtocht handgranaten op zijn schip, werden hij en zijn bemanning op pad gestuurd met onvoldoende drinkwater en voeding, waren er regelmatig schietpartijen aan boord en raakte hij onvrijwillig betrokken bij de aanval op Ambon.

Ontslag

Het stuitte Jan tegen de borst om, gedwongen en onder vreemde vlag, aan deze strijd te moeten deelnemen. Uiteindelijk diende hij dan ook in oktober 1950 zijn ontslag in: ‘Ter voorkoming om nog eens in een bloedige actie betrokken te worden, heb ik na ernstige overweging per 21 oktober 1950 mijn ontslag bij het Departaman Pelajaran ingediend’, schreef hij in een “geheim schrijven” waarmee hij om zijn ontslag verzocht. Uiteindelijk ging hij op 26 juni 1951 met pensioen.

Trots

De familie Kooyman – Ronald, zijn kinderen, schoonzoon en kleinkinderen – luistert aandachtig naar het verhaal. Als het tijd wordt om de onderscheidingen in ontvangst te nemen, is de trots van hun gezichten af te lezen. ‘Ere wie ere toekomt’, zegt Ronald met een lach. ‘Ondanks dat mijn opa nooit over deze gebeurtenissen praatte, weet ik wel dat hij trots was op alles wat hij, samen met zijn kameraden, had gedaan.’ De familie is Marco Huysdens dankbaar voor zijn onderzoek naar Jan Kooyman. ‘Dankzij Marco weten wij wat voor bijzondere dingen onze grootvader en overgrootvader heeft gedaan voor het vaderland. Het is mooi dat daar nu, met de uitreiking van deze medailles, erkenning voor komt.’